ADAM MARCZYŃSKI - NOTA BIOGRAFICZNA

Adam Marczyński urodził się w 1908 roku w Krakowie, zmarł tamże w 1985 roku. Artysta uznawany jest za jednego z najważniejszych przedstawicieli awangardy w Polsce.
Studiował na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w pracowniach Władysława Jarockiego oraz Ignacego Pieńkowskiego. Dyplom obronił w 1936 roku.
Artysta współpracował z przedwojenną Grupą Krakowską, do której należeli też m.in. Sasza Blonder, Maria Jarema, Leopold Lewicki, Stanisław Osostowicz, Jonasz Stern, Henryk Wiciński oraz z reaktywowaną w 1957 roku II Grupą Krakowską (m.in. Jerzy Bereś, Maria Jarema, Tadeusz Kantor, Janina Kraupe, Jadwiga Maziarska, Maria Pińska-Bereś, Erna Rosenstein, Maria Stangret).
Od 1945 roku artysta prowadził pracownię malarstwa na macierzystej uczelni. W 1950 roku uzyskał tytuł profesora.

Twórczość Adama Marczyńskiego można podzielić na kilka etapów. Przed wojną i tuż po jej zakończeniu artysta tworzył w duchu kubizmu oraz koloryzmu. W połowie lat 50. w jego pracach zaczęły pojawiać się odniesienia do surrealizmu. Kolejny zwrot nastąpił w drugiej połowie lat 50., kiedy to malarz zaczął dążyć ku abstrakcji, a w latach 60. w jego prace zdominowały formy geometryczne oraz silnie zaznaczona konstrukcja. Zmieniły się wówczas też materiały, z których prace były komponowane. Artysta zaczął wykorzystywać np. blachę, tekturę, fornir czy listewki, tworząc z nich przestrzenne kolaże. Obrazy te nawiązywały do malarstwa materii (cykl "Konkrety").
Kolejnym etapem w twórczości Adama Marczyńskiego było wprowadzenie do kompozycji ruchomych elementów (I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu, 1965). W latach 70. w pracach artysty zaczęły pojawiać się kasetony (cykl "Dekompozycje", "Układy otwarte"). Warto zaznaczyć, że tego typu dzieła malarza wpisują się już w sztukę kinetyczną. Ze względu na ruchomość elementów, każda zmiana wprowadza nową jakość odbioru. Kolorystyka kompozycji była ograniczona, często sprowadzona do jednego koloru.

Poza malarstwem i sztuką kolażu Adam Marczyński zajmował się również grafiką, ze szczególnym upodobaniem uprawiał monotypię. Artysta tworzył też ilustracje oraz projektował i wykonywał scenografie dla teatru „Cricot”. Jest autorem kilku malowideł monumentalnych, np. polichromii w katedrze tarnowskiej.

Artysta wziął udział w wielu wystawach w Polsce i za granicą, m.in. w Biennale Sztuki w Wenecji (1956), II i III Wystawie Sztuki Nowoczesnej w Warszawie (1957, 1959), II Międzynarodowym Biennale Grafiki w Lublanie (1957), Biennale Sztuki w Sao Paulo (1959) czy I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu (1965).

Prace Adama Marczyńskiego znajdują się m.in. w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, Krakowie, Wrocławie i Poznaniu, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy czy Muzeum Śląskiego w Katowicach.

ARTYKUŁY NA TEMAT ARTYSTY

"W roku 1961 artysta zaczyna kształtować swe obrazy-obiekty używając forniru, blachy i cienkich listewek, którymi wprowadza geometryczne podziały. Bardzo szybko czyni krok następny, przechodzi od kształtowania powierzchni do porządkowania logiki samych podziałów. Rezygnuje z bogactwa faktury, następuje stopniowe oczyszczanie powierzchni obrazu - przejście od materiałów naturalnych, poddanych działania czasu, od reliktów i odpadków do estetyki niemal technologicznej, przemysłowego produktu. Geometryczność układów, zapoczątkowana w "Konkret", wysuwa się na plan pierwszy. Teraz najważniejsze są miara, podział, geometryczność, systemowość, funkcja elementów w całości. Artysta tworzy atrakcyjność wizualną zupełnie innego typu, dominuje w niej ład wynikający z organizacji elementów układu, stosowności logiki wizualnej."

Jan Pamuła, Tekst w katalogu Adam Marczyński (1908- 1985). Malarstwo, Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie, 1998, s. 17.

"Około roku 1960 w twórczości Marczyńskiego na czoło zainteresowań wysuwa się zdecydowana budowa obrazu, oparta na jasnych podziałach pionowych i poziomych. Wyznaczone w ten sposób pola wypełniają Konkrety - przedmioty "znalezione", "odrzucone". Wysiłek namalowania faktury zostaje zastąpiony przez zastosowanie konkretnego materiału. Na wystawie zaprezentowano zespół pięciu kolaży z lat 1962-1963. Na dyktę zostały naklejone okładziny papierowe imitujące drewno w różnych jego fazach zniszczenia, blachę albo papę, tynk, marmur. Niektóre z nich sprawiają wrażenie wyciętych z wcześniej realizowanych monotypii barwnych. Wpisano je w ściśle określone geometryczne figury, najczęściej prostokąty i trapezy. Papier, czasami naklejony na tekturę, został specjalnie zniszczony, pozadzierany, pognieciony, otrzymał zacieki i plamy. W jakiś dziwny i przewrotny sposób ta okaleczona, cierpiąca materia zaczęła oddziaływać poprzez swoją dekoracyjność i rytmiczność, a dzięki finezji kolorystycznej stała się piękna."

Katarzyna Podniesińska, Między metaforą a konkretem, tekst w katalogu Adam Marczyński. Między metaforą a konkretem. Prace z lat 1954-1963. Wystawa z cyklu "Galeria Żywa" w Muzeum Narodowym w Krakowie, październik-grudzień 2008, str. 9.

NIEDOSTĘPNE PRACE ARTYSTY

niedostępne