Ułan polski (2004)

OPIS PRACY:
Jerzy Duda-Gracz - malarz, rysownik, scenograf, profesor sztuk plastycznych i wykładowca akademicki. Znany był przede wszystkim ze swojego satyrycznego spojrzenia na otaczającą go rzeczywistość. Malarstwo Jerzego Dudy-Gracza budziło emocje ze względu na silne zniekształcenia postaci przedstawianych zwykle groteskowo i prześmiewczo, aby w sposób dosłowny piętnować ludzkie słabości, przywary, lęki i kompleksy. Malarz chętnie sięgał też do tematów społecznych i politycznych, które komentował w sposób trafny i ostry.

Prezentowana praca, przedstawiająca ułana i kobietę, z pozoru wydaje się być ujęciem rzewnym i podniosłym, ukazującym pewien rodzaj hołdu lub ukłonu w stronę żołnierza złożonego przez staruszkę. Faktycznie stanowi jednak transpozycje znanego w sztuce polskiej motywu malarskiego, który artysta potraktował w sposób satyryczno-metaforyczny. Sylwety obu postaci zostały mocno zróżnicowane. Skulonej, zgarbionej kobiecie, ledwo trzymającej się na rachitycznych nogach, malarz przeciwstawił wydłużone ciało postawnego żołnierza. Wertykalizm wyznaczony przez postać mężczyzny kontrastuje z esowatą figurą kobiecą. Układ hierarchiczny pozwala górować ułanowi nad staruszką. W interpretacji patriotycznej on może stanowić uosobienie siły i rycerskich ideałów hołubionych w tradycyjnym malarstwie, ona zaś słabość i uciemiężenie, zdecydowanie bardziej właściwe dla narracji na temat ograbionej i zniewolonej ojczyzny. Zestawienie tych dwóch postaci mogło być też rodzajem satyrycznego komentarza odnoszącego się do upowszechnionego w malarstwie polskim, romantyzowanego motywu obyczajowego przedstawiającego ułana i dziewczynę.
Praca, wykonana w technice akwareli, malowana jest swobodnie i szkicowo w jasnych, chłodnych barwach. Ciepłe plamy żółtego i pomarańczowego koloru nad głowami figur pełnią funkcję akcentów przykuwających wzrok odbiorcy. Niedokończone sylwety postaci rozmywają się w tle, układając się w niedoprecyzowaną, otwartą, ekspresyjną kompozycję.