SOTER AUGUST JAXA-MAŁACHOWSKI - NOTA BIOGRAFICZNA

Soter Jaxa-Małachowski
[Źródło: NAC]

Soter August Jaxa-Małachowski urodził się w 1867 roku w Wolanowie, zmarł w 1952 r. Studiował w latach 1892-1894 w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem: F. Cynka, I. Jabłońskiego i W. Łuszczkiewicza. Następnie w szkole S.Grocholskiego w Monachium. Malował pejzaże oraz obrazy o tematyce marynistycznej. Wiele podróżował, często się przeprowadzał. Każde z odwiedzonych przez niego miejsc było przez artystę utrwalane na płótnie. W 1902 roku wrócił z Monachium do Krakowa, a po dwóch latach przeniósł się do Zakopanego. W latach 1905, 1925 i 1928 podróżował do Włoch. W jego dorobku artystycznym można odnaleźć zarówno malownicze widoki Tatr, jak i zaułki Krakowa oraz niezwykle liczne sceny morskie znad Bałtyku i Morza Śródziemnomorskiego. Wielkim powodzeniem cieszyły się zwłaszcza jego marynistyczne płótna. Artysta potrafił oddać bogactwo odcieni kolorów morza oraz specyfikę pejzażu morskiego wynikającą ze zmiennej pogody.

Był członkiem Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Często wystawiał swoje prace w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych. Brał także udział w wielu wystawach: w Pałacu Spiskim w Krakowie (1901); I Salonie Okrężnym artystów polskich (1903); I Wystawie Niezależnych w Krakowie(1911); salonach ZPAP w Warszawie, Krakowie i Lwowie; Wystawie Sztuki Rodzimej (1924); III Wystawie Niezależnych( 1927); Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu (1929).

Największe kolekcje swoich prac zaprezentował na wystawach zbiorowych w krakowskim TPSP W 1932, 1938 oraz 1947. Najlepsze prace artysty powstały przed I wojną światową, wtedy artysta pracował w technice gwaszu i akwareli oraz pastelu.

Pochodzący z naszej galerii, jeden z największych obrazów Sotera Jaxy-Małachowskiego na wystawie w MHK

Miło nam poinformować, iż zakupioną w naszej galerii pracę Sotera Jaxy-Małachowskiego, można było obejrzeć podczas wystawy w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa - W 150-lecie urodzin Artysty. Jest to najprawdopodobniej największy (135 x 180 cm) obraz Jaxy jaki do tej pory był przedmiotem obrotu na polskim rynku sztuki.

Soter Jaxa-Małachowski, Finale (1915), olej, płótno, 135 x 180 cm.

Praca powstała w okresie gdy malarz, tworzył głównie prace olejne na płótnie. Tytuł pracy: Finale pochodzi z języka włoskiego oznacza finałowy, rozstrzygający. Obraz przedstawia wzburzone morze, które unosi na swojej powierzchni łódź pełną ludzi. Po dłuższym przyjrzeniu się pracy, można dostrzec rozsiane po płaszczyźnie płótna topiące się postaci. Artysta komponując ten obraz, zwrócił szczególną uwagę na ukazanie ogromu i siły natury w zderzeniu z małością ludzi.

Na odwrocie pracy widnieje metka Towarzystwa Sztuk Pięknych w Krakowie. Jak dowiadujemy się z niej, cena pracy wynosiła 5000 koron. (Dla przykładu w 1916 roku 1 litr mleka kosztował 1 koronę)

W katalogu na temat twórczości artysty czytamy:

 "Obrazy marynistyczne Jaxy-Małachowskiego cieszyły się w okresie międzywojennym dużym zainteresowaniem wśród publiczności wystaw i bywalców salonów sztuki. Rosnąca popularność prac artysty sprawiła, iż w 1927 nakładem krakowskiego Wydawnictwa Salonu Malarzy Polskich w ramach cyklu "Cuda Polskiego Morza" ukazał się zbiór dziesięciu pocztówek z reprodukcjami najbardziej znanych i cenionych wówczas obrazów Sotera malowanych nad Bałtykiem. Były to kompozycje: Poranek, Rybacy, Na plaży, Wrzosy, Cisza w zatoce, Przed burzą, Po burzy, O zmierzchu, Zachód słońca, Noc księżycowa."

Katarzyna Łomnicka, Soter August Jaxa-Małachowski 1967-1952, Kraków 2014, s. 119.

Obraz Sotera Jaxy-Małachowskiego "Finale" wziął udział w wystawie prac artysty w Muzeum Historycznym Krakowa. Ekspozycja trwała do 7 stycznia 2018 r. Wernisaż wystawy odbył się 6 października 2017 r. o godz. 17.00. Więcej informacji o wystawie na stronie muzeum.

Wystawie towarzyszy katalog wydany przez Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. W tekście towarzyszącym ekspozycji opisany został obraz "Finale":

 "Bliższa jednak twórczości Ajwazowskiego jest prezentowana na wystawie scena Finale z 1915 roku (wł. prywatna), w której malarz zastosował podobną kompozycję. Dzięki wprowadzeniu wysokiej linii horyzontu, na której wśród mgły i deszczu majaczący tonący okręt, artysta oddał żywioł morskich fal miotających, niczym łupiną orzecha, szalupą z rozbitkami. Ten malarski zabieg doskonale spotęgował dramatyzm kompozycji, oddając nikłość ludzkiego życia wobec morskiego żywiołu."

Katarzyna Łomnicka, Tekst towarzyszący wystawie "Soter Jaxa-Małachowski W 150-lecie urodzin artysty", Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków 2017, s. 57-59.

TEKSTY O ARTYŚCIE

Katarzyna Łomnicka „Soter August Jaxa-Małachowski”

„Podobnie jak w całym swoim malarstwie, również i w widokach Krakowa artysta zwracał uwagę na problematykę światła. Często tworzy nokturny, w których potrafił oddać klimat wieczornego pejzażu miejskiego oświetlonego światłem latarni.” „Niektóre obrazy Sotera Jaxy Małachowskiego posiadają obecnie także walor historyczny, wynikający z uwiecznienia przez artystę budowli nieistniejących już w miejskim pejzażu Krakowa.”

„Do ulubionych krakowskich tematów Sotera należał widok Wawelu malowany o różnych porach roku, zarówno w lecie, jak i zimą, przedstawiany zazwyczaj w panoramicznym ujęciu od strony Zwierzyńca i Dębnik, z zakolem Wisły na pierwszym planie. W kompozycjach tych artysta łączył swoje zainteresowanie architekturą Krakowa oraz tematyką związaną z wodą.”

„Począwszy od lat dwudziestych Jaxa- Małachowski niemal corocznie udawał się nad polskie Wybrzeże. W przypadku tego malarza, od dzieciństwa przecież zafascynowanego morzem, wyjazdy te były nie tyle uleganiem powszechnej modzie na Bałtyk, co rzeczywistą i niemal wrodzoną potrzebą obcowania z morskim żywiołem.”

Katarzyna Łomnicka, tekst w katalogu „Soter August Jaxa-Małachowski”, Wydawca Grzegorz Kudelski, Kraków 2014.

NIEDOSTĘPNE OBRAZY SOTERA JAXA-MAŁACHOWSKIEGO