STEFAN SZMAJ - NOTA BIOGRAFICZNA

Stefan Szmaj urodził się w 1893 roku w Książenicach k. Grabowa, zmarł w 1970 w Gdańsku. Studiował medycynę, naukę rozpoczął we Wrocławiu, kontynuował w Berlinie, Tybindze i Monachium, dyplom obronił w 1919 roku w Warszawie, doktorat z okulistyki uzyskał natomiast w 1923 roku w Poznaniu. Stefan Szmaj studiował również grafikę i malarstwo w Monachium. Artysta interesował się muzyką, grał na skrzypcach, gitarze i fortepianie, występował w zespołach studenckich.
Po studiach zamieszkał w Bydgoszczy, później przeniósł się do Gdyni.

Stefan Szmaj utrzymywał się z zawodu okulisty, wielu przyjaciół i ludzi ze świata kultury leczył bezinteresownie. Cały czas jednak zajmował się sztuką, malował obrazy i wykonywał grafiki, często też je wystawiał. W latach 1917-1918 stworzył cykl ekspresjonistycznych linorytów, które zostały bardzo docenione przez krytykę. Artysta wraz z Margarete i Stanisławem Kubickimi założył poznańską grupę ekspresjonistyczną „Bunt”, która działała w latach 1918-1922, należał też do Grupy Pomorskiej Związku Plastyków w Toruniu. Na ekspresjonizm sztuki Stefana Szmaja wpłynął jego pobyt i studia w Niemczech.

Stefan Szmaj malował w technice olejnej i akwarelowej, najczęściej jednak posługiwał się wspomnianą już techniką linorytu, która pozwalała artyście na oddanie głębokich emocji poprzez silną, dynamiczną kreskę oraz mocny kontrast czerni i bieli. Większość prac Stefana Szmaja budzi w widzu mistyczny niepokój.
Artysta w swojej twórczości poruszał problematykę ludzkiej psychiki, relacji człowieka z naturą oraz bytów nadprzyrodzonych. Inspirował się pierwotnymi wierzeniami i sztuką prymitywną, doszukując się w nich prawzorów ludzkiej ekspresji. Swoje prace najczęściej łączył w cykle, np. „Bożki” czy „Topole”. Wykonywał też liczne autoportrety i portrety, m. in. wizerunek swojego przyjaciela z okresu studiów, Stanisława Przybyszewskiego. Stefan Szmaj poruszał również inne tematy, pejzaże, widoki marynistyczne, weduty czy nawet motywy religijne.
Prace artysty eksponowane były w kraju i za granicą, np. w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Gdyni, Monachium czy Berlinie. Niektóre z jego linorytów były też publikowane na łamach „Zdroju” - pisma polskich ekspresjonistów. Stefan Szmaj zdobywał również nagrody za swoją twórczość, np. w roku 1965 otrzymał dwa srebrne medale na Esposizione Internationale del Medico Artista w Turynie.

Dzieła Stefana Szmaja znajdują się w kolekcjach instytucji kultury, m.in. w Muzeum Narodowym w Warszawie i Poznaniu, Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Muzeum Miasta Gdyni oraz w wielu zbiorach prywatnych w kraju i za granicą.