SZKOŁA ZAKOPIAŃSKA

Termin "Szkoła Zakopiańska" jest w polskiej historii sztuki wiązany z działalnością artystyczną polskich twórców, którzy działali w Zakopanem i byli związani z tamtejszą Szkołą Przemysłu Drzewnego.

Historia Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem

Początki powstania szkoły sięgają lat 70. XIX wieku, kiedy to w 1876 roku Towarzystwo Tatrzańskie założyło szkołę snycerską, która miała na celu zawodowe wykształcenie ubogiej ludności Podhala i rozwój lokalnego przemysłu. Pierwszym nauczycielem szkoły został kształcony w pracowni rzeźbiarskiej Franciszka Wyspiańskiego góral Maciej Marduła.

W 1878 roku szkoła snycerska w Zakopanem została upaństwowiona i przeszła pod kuratelę austriacką. W 1883 roku szkoła została przeniesiona do specjalnie zbudowanego na ten cel budynku. Wówczas nastąpił energiczny rozwój szkoły, który był owocem działań kolejnych dyrektorów: Franciszka Neużila (1879-1896), Edgara Kovátsa (1896-1900) i Stanisława Barabasza (1901-1922). W tym okresie została zmieniona nazwa placówki ze Szkoły Snycerskiej na Cesarsko-Królewską Szkołę Fachową dla Przemysłu Drzewnego, a w 1918 roku na Szkołę Przemysłu Drzewnego. W tym okresie program szkoły opierał się na nauce rysunku i rzeźby.

W 1922 roku posadę dyrektora szkoły objął Karol Stryjeński, który swoimi działaniami doprowadził do niezwykłego rozkwitu Szkoły Przemysłu Drzewnego. Zasługą Karola Stryjeńskiego było uaktualnienie programu i zapoznanie uczniów ze sztuką nowoczesną, przede wszystkim formizmem, którego wpływy złączone z tradycją sztuki podhalańskiej były podstawą do powstania nowej jakości artystycznej w postaci zjawiska "Szkoły Zakopiańskiej". Za kolejnych dyrektorów tj. Wojciecha Brzega i Adam Dobrodzickiego działania zapoczątkowane przez Karola Stryjeńskiego były kontynuowana.

Istotną postacią w kontekście rozwoju "Szkoły Zakopiańskiej" był Roman Olszowski – rzeźbiarz i nauczyciel w Szkole Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, o którym ówczesna krytyka pisała, że "stworzył on własną szkołę rzeźby". Kolejnym dyrektorem był architekt Marian Wimmer (1936-1939, 1945-1946), który przyniósł ze sobą świeże spojrzenie na działalność szkoły. Ambitne plany pedagogiczne przerwał wybuch II wojny światowej, w trakcie której placówka działała jako zreorganizowana szkoła zawodowa.

Po wojnie została przeprowadzona reforma szkoły, która od 1948 roku zaczęła funkcjonować jako Państwowe Liceum Technik Plastycznych w Zakopanem, z kolei dyrektorem placówki został Antoni Kenar, którego imię szkoła przejęła po jego śmierci w 1959 roku. Szkoła istnieje do dziś pod nazwą Zespół Szkół Plastycznych im. Antoniego Kenara w Zakopanem.

Szkoła Zakopiańska jako zjawisko artystyczne

"Szkoła Zakopiańska" to zjawisko artystyczne związane z dziedziną rzeźby drewnianej tworzonej w drugiej połowie lat 20. oraz w latach 30. XX wieku przez uczniów Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem pod okiem znakomitych nauczycieli, m.in. Karola Stryjeńskiego, Władysława Skoczylasa czy Romana Olszowskiego. Szkoła w swoim praktycznym charakterze miała na celu wykształcenie indywidualnych twórców, którzy kultywując podhalańską tradycję sztuki ludowej mieli tworzyć prace o współczesnym charakterze.

Artyści związani z "Szkołą Zakopiańską" zazwyczaj nie sygnowali swoich prac. Rzeźby twórców z tego kręgu artystycznego charakteryzowała geometryzacja formy i rytmiczność przedstawień, głębokie opracowanie bryły i operowanie silnym światłocieniem. Liczne prace wyróżniają się ponadto nawiązywaniami do estetyki tradycyjnej sztuki Podhala.
Prace powstałe w "Szkole Zakopiańskiej" najczęściej ukazywały m.in. sceny rodzajowe o ludowym charakterze i motywy religijne. Poza pracami w mniejszej skali powstawały również przydrożne i domowe kapliczki, a także większe struktury przeznaczone do wnętrz sakralnych.

Rzeźby artystów zakopiańskich cieszyły się uznaniem za granicą i były eksponowane m.in. na wystawach światowych w Paryżu (1925) i Nowym Jorku (1939).