Kuźnica z wyobraźni (1974)

TADEUSZ KANTOR - NOTA BIOGRAFICZNA

Tadeusz Kantor urodził się w 1915 roku w Wielopolu Skrzyńskim, zmarł w 1990 roku w Krakowie. Był artystą wszechstronnym - odnajdywał się nie tylko w sztukach plastycznych, ale także w reżyserii, scenografii, teorii sztuki oraz happeningu i projektach environments, których był zresztą w Polsce prekursorem ("Panoramiczny happening morski", Plener Koszaliński w Osiekach – 1967, "Wystawa Popularna", Galeria Krzysztofory - 1966). W latach 1934-1939 studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Karola Frycza. W tym samym czasie wystawił w Efemerycznym Teatrze Marionetek swój pierwszy spektakl "Śmierć Tintagilesa". W latach 1948-1949 i 1967-1969 pracował jako pedagog na macierzystej uczelni. W 1945 roku zajął stanowisko kierownika malarni w Starym Teatrze. Był założycielem Teatru Cricot 2, który stanowił kontynuację przedwojennego teatru Cricot kierowanego przez Józefa Jaremę.

Po wojnie Tadeusz Kantor współtworzył Grupę Młodych Plastyków oraz Grupę Krakowską II, w której skład wchodzili m.in. Kazimierz Mikulski, Jerzy Nowosielski, Tadeusz Brzozowski oraz Maria Jarema.

Tadeusz Kantor eksperymentował z nowymi technikami i tendencjami. W 1945 roku wspólnie z Mieczysławem Porębskim stworzył manifest "spotęgowanego realizmu". Śledził nowe nurty w sztuce, analizował je i przetwarzał we własnej twórczości. Artysta konsekwentnie uważał, że ważna jest niezależność od ideologii politycznej. W okresie realizmu socjalistycznego sam wycofał się z życia artystycznego.
Twórczość malarską Tadeusza Kantora można podzielić na kilka okresów. Początkowo malarz tworzył obrazy figuratywne o ciemnej kolorystyce, stylistycznie wywodzące się z kubizmu. Podczas pobytu na stypendium w Paryżu w 1947 roku, za pośrednictwem malarstwa Roberta Matty, zainteresował się surrealizmem, co znalazło wyraz w bezkształtnych istotach, które w tamtym okresie stały się bohaterami jego prac. Kolejna zmiana nastąpiła w drugiej połowie lat 50., kiedy to Tadeusz Kantor malował obrazy taszystowskie, nawiązujące do amerykańskiego action painting. We wspomnianym okresie dla artysty ważny był nie tylko sam obraz, ale także proces jego powstawania. Następnym zwrotem w twórczości były pół- i pełnoprzestrzenne ambalaże. Artysta wykorzystywał w nich przedmioty codziennego użytku, takie jak stare koperty, parasole, ubrania. W swoich pracach odwoływał się czasem do tradycji malarstwa przedstawiającego, czego przykładem może być "Ambalaż Hołdu Pruskiego wg Matejki" wykonany w 1975 na wystawę w Sukiennicach lub "Infantka" z 1966 roku inspirowana "Portretem Infantki Małgorzaty" Diego Velazqueza.

Należy wspomnieć, że twórczość malarska Tadeusza Kantora była ściśle związana z teatrem. Jako przykład tego zjawiska można wymienić powstałą po spektaklu "Umarła Klasa" serię prac pod tym samym tytułem. Innym cyklem funkcjonującym na pograniczu sztuk plastycznych i teatralnych jest "Dalej już nic" składający się z serii malowanych postaci ludzkich z doczepionymi atrapami ubrań i kończyn, które artysta umieścił na kółkach, dzięki czemu powstały ruchome obiekty trudne do jednoznacznego zaklasyfikowania oraz będące swoistymi autoportretami malarza w różnych okresach życia, tworzące razem coś na kształt "wizualnej biografii".

TEKSTY NA TEMAT TWÓRCZOŚCI ARTYSTY

"Był ostatnim naprawdę wielkim artystą z rodu awangardzistów. "Artystą końca XX wieku", jak zatytułowali poświęconą mu książkę Francuzi. Tacy jak on, nieliczni, przesądzali o europejskości polskiej kultury. Wbrew logice historii, niekiedy wbrew nam samym. Jego biografia rozpina się symbolicznie wśród największych historycznych konwulsji epoki; urodził się wkrótce po wybuchu I wojny światowej, zmarł, gdy żywa była jeszcze była euforia wiosny narodów po zburzeniu berlińskiego muru. Jego dzieło, malarskie i teatralne, wyraziło prawdę naszych czasów: wieku Golgoty Ludów, miażdżących jednostkę totalitaryzmów - ale także powszechnej ideologizacji i komercjalizacji sztuki, spektakularnych, masowych akcji pod sztandarami awangardy."

~ Krzysztof Pleśniarowicz, Kantor - artysta końca wieku, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1997, s. 281-282.

WYBRANE NAGRODY I ODZNACZENIA

 
1990 - Wielki Krzyż Zasługi Republiki Federalnej Niemiec za znaczący wpływ wywarty na współczesną sztukę w Europie i za zasługi w ożywieniu obrazu kulturalnego RFN;
1989 - Komandor Orderu Sztuki i Literatury, Francja;
1986 - Nagroda krytyków nowojorskich za najlepszy spektakl na Brodwayu (reżyseria i gra aktorów); Nagroda "Targa Europea" nagroda przyznawana wybitnym przedstawicielom kultury i nauki w Europie, Włochy;
1985 - Legia Honorowa, Francja;
1982 - Dyplom Ministra Spraw Zagranicznych za upowszechnianie kultury polskiej za granicą;
1981 - Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia w dziedzinie teatru za twórczość scenograficzną;
1980 - Nagroda OBIE (USA) - nagroda krytyków nowojorskich, przyznawana za najlepszy spektakl grany na Broadwayu, a także off- i off- off-Broadway - za rok 1979 za wystawienie "Umarłej klasy";
1978 - Nagroda im. Rembrandta przyznawana przez międzynarodowe jury Fundacji im. Goethego w Bazylei za rzeczywisty wkład w kształtowanie obrazu sztuki naszej epoki; Nagroda za najlepszy spektakl "Umarłą klasę", Caracas;
1977 - Nagroda krytyki im. Norwida za "Umarłą klasę";
1976 - Nagroda im. Boya za "Umarłą klasę"; Nagroda honorowa za przedstawienie "Umarłej klasy" na 17. Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu.

NIEDOSTĘPNE PRACE ARTYSTY